Puchatek w Przedszkolu

Warto wiedzieć

Zgodnie z wynikami światowych badań, wysoka jakość edukacji przedszkolnej jest podstawowym czynnikiem pozwalającym rzeczywiście wyrównywać szanse edukacyjne i dobrze przygotować dzieci do dalszych etapów edukacji. Dobre przygotowanie nauczycieli do pracy z dziećmi przekłada się bezpośrednio na rozwój podstawowych kompetencji dzieci i ich gotowość szkolną.

Programy studiów pedagogicznych przygotowujące nauczycieli przedszkolnych nie uwzględniają najnowszych osiągnięć w zakresie pedagogiki dziecięcej oraz nie rozwijają umiejętności praktycznych nauczycieli i nauczycielek, szczególnie w zakresie wspierania rozwoju społecznego i emocjonalnego dzieci oraz współpracy z rodzicami.

Nie przykłada się wagi do uzupełniania wiedzy teoretycznej o bezpośrednią pracę z dziećmi. Programy nauczania zakładają dramatycznie niską liczbę godzin praktyk i staży studenckich prowadzonych w przedszkolach, pod opieką doświadczonych nauczycielek i nauczycieli.

Brakuje także dyskusji wśród ekspertów, kadry pedagogicznej, rodziców oraz samorządowców na temat jakości edukacji przedszkolnej i jej wizji na XXI wiek. Warto przytoczyć w tym miejscu jeden z zapisów rekomendacji Rady Unii Europejskiej, który zasługuje w tym kontekście na szczególną uwagę: „Usługi wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem muszą być ukierunkowane na dziecko; dzieci uczą się najlepiej w środowiskach, które opierają się na udziale dziecka i zainteresowaniu nauką. Organizacja, wybór zajęć i przedmiotów nauczania są często przedmiotem rozmów między nauczycielami i dziećmi. W ramach usług powinno oferować się bezpieczne, troskliwe i otaczające opieką środowisko oraz zapewniać społeczną, kulturową i fizyczną przestrzeń z szerokim zakresem możliwości, dzięki którym dzieci mogą rozwijać swój potencjał. Usługi te są najlepiej dostosowane do potrzeb, gdy są oparte na podstawowej tezie, że edukacja i opieka są nierozłączne. Należy wyjść z założenia, że dzieciństwo jest wartością samą w sobie i że pierwsze lata życia służą nie tylko przygotowaniu dzieci do szkoły i do dorosłego życia, ale również wspieraniu ich i docenianiu”.

W ostatnich latach w Polsce nastąpiły znaczące przeobrażenia edukacji przedszkolnej. Przedszkola otworzyły się szeroko na potrzeby dzieci oraz zaczęły uwzględniać oczekiwania rodziców. Jakkolwiek by nie traktować wczesnej edukacji, ona przygotowuje dziecko do uczestnictwa w następujących etapach kształcenia. Założenia reformy nie wymuszają zmian organizacyjnych i głębokich przeobrażeń metod pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, jednak jej duch i ogólna wizja kształcenia człowieka w naszym kraju musi znaleźć odzwierciedlenie w pracy przedszkola. Do najważniejszych zadań współczesnej edukacji przedszkolnej należą:

Po pierwsze - integralność procesu wychowania i kształcenia oraz zwiększanie możliwości rozwojowych dziecka, co z kolei wymaga zmian dotychczasowych metod pracy nauczyciela.

Po drugie – edukacja przedszkola musi stawać się czynnikiem osobotwórczym, a nie tylko wyposażeniem dziecka w wiedzę.

Następne zadania to upodmiotowienie dziecka w procesie kształcenia. Rodzina wychowanka jest współpartnerem w edukacji, a nie petentem.

Wyżej wymienione zadania niosą dla praktyki pedagogicznej daleko idące zmiany w pracy placówek oświatowych a w ślad za nimi potrzeby szerszych i rzetelniejszych kompetencji i umiejętności wychowawczych nauczyciela.

Reforma wymaga bardziej wnikliwego podejścia w przedszkolach do spraw wychowawczych i dydaktycznych. Proces wychowawczy musi być osobotwórczy  dla dziecka, powinien przekazywać wartości w sposób jasny i dostosowany do jego możliwości percepcyjnych. Wychowanek powinien nabywać zakorzenienia w środowisku i kulturze ojczystej, uczyć się personalizacji życia w grupie, kształtować postawę etyczną. Ponadto   w różnych sytuacjach należy tworzyć dziecku warunki do poznania samego siebie i swoich możliwości. Przekazywanie wtedy wiedzy o własnym narodzie, jego historii, kulturze, dorobku musi odbywać się w taki sposób, aby kształcić pochodzenie własnej tożsamości narodowej z jednej strony, a z drugiej otwartość na sprawy innych. Nauczyciel przede wszystkim powinien uczyć dziecko swoich potrzeb poznawczych i pomagać mu w systematyzacji wiedzy zdobywanej samodzielnie i dokonywaniu poznawczej syntezy. W związku z tym rola nauczyciela zmienia się z kierownika na animatora i współorganizatora procesu kształcenia dzieci. 

Porządkowanie wiedzy dziecka o otaczającym świecie nie jest zadaniem nowym dla przedszkoli, ale zmieniać się muszą warunki pracy i odpowiadać oczekiwaniom i potrzebom dzieci. Propozycje wspólnej pracy (nauczyciela i dziecka) muszą uwzględniać fakt dostosowania się wychowanka do wymogów życia w szerszej społeczności. W toku wspólnych działań powinny znaleźć się sytuacje nadawania i poznawania wspólnych znaczeń, sensu i możliwości wykorzystania w praktycznym działaniu zdobytej wiedzy. Ponadto w dobie rozwijającej się kultury wirtualnej trzeba troszczyć się o to, aby dziecko odróżniało świat fikcji, magii obrazu od świata realnego szczególnie trudne jest to zadanie w dziedzinie uczuć i przeżyć wewnętrznych.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego marginalnie traktuje treści dotyczące partycypacji i kompetencji związanych z życiem w demokratycznym społeczeństwie. Nie uwzględnia stosowania metod partycypacyjnych i demokratycznych, w tym mających na celu poznanie perspektywy dzieci, a także w zbyt małym stopniu zachęca do poznawania przez dzieci własnych praw w trakcie codziennej pracy pedagogicznej.

Praktyka realizacji podstawy programowej znikomą wagę przywiązuje do zajęć poza budynkiem przedszkolnym i nie docenia znaczenia wpływu środowiska naturalnego na zdrowie i wszechstronny rozwój dzieci, co zwłaszcza po pandemicznym zamknięciu ma ogromne znaczenie.

Powszechnie stosowane są metody wypełniania kart pracy z podręczników. Dzieci nie doświadczają, nie badają, nie mają okazji do planowania i realizowania zadań w zespole. Nie rozwijają postaw proaktywnych, samodzielnego podejmowania decyzji, ani przedsiębiorczości.

Znana od lat (i wymieniona w podstawie programowej) metoda projektów badawczych, doskonale wypełniająca wszystkie wczesnodziecięce potrzeby rozwojowe, nadal jest stosowana marginalnie, głównie z powodu niechęci i nieprzygotowania nauczycieli.

Podstawa programowa wychowania przedszkolnego nie jest punktem odniesienia w codziennej pracy nauczycieli i nauczycielek przedszkoli – zamiast na niej, koncentrują się na realizacji zadań określonych w podręcznikach, będących uproszczonymi zestawami zadań do wypełnienia przez nauczyciela i dzieci.